Talapangulis ning panawun

K-BALIKATAN

“e me alili ing Kapampangan… uling keng dapat na, keng obra na, keng pangatau na atin yang lelaman a pamangilala.”

--Gregorio Bautista

Pilan pang Duminggu ing milabas anyang mewala ya bie ing metung karing malugud a gugusal keng marangle ning kalalangang biswal. Iya ing meangubieng I Gregorio Bautista ning Lungsud Angeles. I “Goryu” o “kong Gerry” karing makakilala kaya, metung ya karing asyas ning matwang agumang “Pampanga Arts Guild” na bantug e mu keti Kapampangan nunge pati na kng Menila at abrod. Ketang panawun a mabye ya pa, metung ya karing matalik sinuyu para keng panyulung ning kalalangang-biswal Kapampangan kayabe dng aliwa pang kayanib ning mesabing aguman. Bista man at e pa mikasariling art exhibition, maralas nemang kayabe kanita karing miyaliwang group art shows. Katunayan, maging ketang tawling "Philippine Art Awards" --metung pretihiyosung ligligang pambangsa, metung ya karing menimunang sinuporta at mikyabe kaniti. Deng obra na, meturingan la ketang istilung “junk art” anti la mong babye kapanayan e mu kng mensayi dng balang kalalangan a gewa na nunge papakit na pang masala ing pamangamit na karing bage recycled. Anti itang obra nang “Pekat-pekat”, iti gawa ya karing dakal at miyaliwang pigamitan a paketi at suput a plastik na pigtiagan nang pinekat metung-metung.

Ketang milabas mung banwa, mapilan karing batukan a maglalang biswal deng miparangalan. Deti penimunan da la di tang Rafael B. Maniago bilang “Most Outstanding Kapmpangan” keng adle ning arte at kultura keta kng Kapitolyu Kapampangan, at I G. Willy Layug na tinanggap “Presidential Award of Merit” na pigkalub na pang mismu ning dating Presidenti Gloria Macapagal-Arroyo kaya. I “tang Raf “ o “Mang Paeng”, malambat neng pintor at meging bantug ya bilang oil portraitist nung nu mika-galleriya ya pa kanita kng Fil-Am Friendhip Hi-way ning Lungsud Angeles kng kapamilatan na naman nitang matwang pintor – I tang Frank Arcega. Iya ing meminta karing eganaganang portrait dng gobernador ning Pampanga na pakasabit keng gusali ning Kapitolyu. I kong Willy naman meging bantug yang eskultor lalu na ketang awsan dang ecclesiastical art keta kng distritu ning Betis, Balen Guagua. Dakal ne gewang mangalagung retablo karing miyaliwang pisamban keti Kapampangan at mabilug a bangsa. Katunayan, iya ing ginawa keng malagung central retablo ning Chapel of the Holy Guardian Angel ning Holy Angel University at metung ya karing mendukit at meg-restore ketang matwang relyebi nang Santiago na mayayakit ketang peka-pasbul entrad ning Fort Santiago ning Intramurus.

Metung pa karing bantug a pintor I tang Perfecto Mercado ning Capas, Tarlac. Metung ya karing sikat ngeni keng istilung surreal na paniglon da ring art enthusiast kng Menila. Katunayan, dakal nang galal at parangal ing keyang ikwa. Alimbawa keti ing meging finalist ya karing atlung ligligan a mangaragul ketang milabas pang banwa. Deti deng GSIS Art Competition, 3rd AAP-ECCA Abstract Art Competition, at LRTA Art Competition. Anya makanyan yang metung karing panintunan da karing mangaragul a exhibit keti bangsa anti ketang milabas nang one-man-show kng Cebu anyang Abril 23 anggang Mayu 6 na mipamagatang “Perfect Blossom 2010” na meganap kng SM Cebu Art Center.

Ketang Nobyembri ning banwang 2008 naman makanyan yang mibuung pamisanmetung deng marakal a pintor, eskultor at talagulis a Kapampangan. Iti merapat ya bilang metung a grand exhibit kng Holy Angel University at mikapamagat yang "NASI (National Situation) Art Exhibit." Iti insiponsoran ne kanita ning Advocates for the Development of Central Luzon (ADCL), ning Pampanga Chamber of Commerce at ning HAU. Iti mitukyanan ya pang dakal kalupa na nitang “Arti y Estilo: A Kapampangan Art Exhibit” anyang Ineru ning banwang 2009. Iti inisponsoran na neman ning Angeles University Foundation at meganap ya kng SM Clark. Kasalungsungan, atin metung pang exibit a magaganap keta kng Marquee Mall ning Lungsud Angeles. Iti katitipunan de parin deng dakal a gugusal para kng panyulung ning kalalangang biswal keti Kapampangan. Iti merapat ya kng kayadwanan ning panawun anya mikapamagat yang “Dalit ning Balen: Art Exhibit for Cause”. Iti mibuklat ya pamu anyang a-5 ning bulan a iti at pulayi ya angga keng a-25 keta kng Marquee Mall, Lungsug Angeles. Kng kasawpan na ning proyektung "Sagip Sapang Balen " na panimunan nang Obispu Ambo David at ning bayung talakad a Arts Association of the Philippines- Angeles City Chapter, ing mesabing eksibit metung ne na namang alimbawa ning pamigulis para kng mayap a kimutan keti Kapampangan.

Ing banwang iti munaman, makanyan yang mibuklat kng publiku ing bayung museo at galeriya na ning melapupuring Vicente S. Manansala na tubung Balen Macabebe. I Manansala o “mang Enteng” karing makakilala kaya ing pekamumunang Kapampangan a meturingan bilang National Artist keng adle ning Kalalangan Biswal. Deng kalupa da ri Galo Ocampo ning Sta.Rita, at Bencab ning Sasmuan na maratun na kng Lungsud Baguio deng tinuki pang Kapampangan a mipagkaluban na kng prestihiyosung pamagat a iti. Uli ning ing banwa iti ing peka-sentenyal nang anibersaryu ning banwang kebaytan nang mang Enteng, ing banwang iti ne ibuklat ning Center for Kapampangan Studies ning HAU ing museo’t galeriya para kaya. Iti maglaman yang dakal a kasangkapan anti deng kayang paleta, easel, pintura, deng kayang award, plake, medalya, deng personal nang memento anti deng mangakamal nang lighter, golf caddies, sapatus, imalan, maging deng kasangkapan na kng matwa nang bale kng Binangonan, Rizal. Keti kayabe la naman deng dakal nang orihinal a obra keng laru, keng lapis, at obrang eskultura.

Deng talagulis, pintor, mandukit at miyaliwa pang maglalang biswal deng atin mangsikan a armas nung suryan. Ila deng atin upaya ban makasawup e mu para palagwan ya ing metung a obrang karelang apiling gawan o lalangan. Nunge ila deng metung karing atin masanting a panalalwe, deng atin masanting a paralan ban ipasyag ing bili ning panawun. Ila deng kayabe at map mung kayantabe ning malda ban misulung ing bili ning tau. Kalupa da namu detang “tree huggers” na paka-pintura karing dakal a dutung akasya keng makabang dane ning Mac Arthur Highway mula Lungsud Angeles anggang Lungsud San Fernando dng memye masikan a gulisak anting duldul karing dakal a mangaintulid kalupa na ning DENR at ning DPWH ketang milabas a banwa. Iti merapat anyang mipasyag ya ing mapaling pamanutul da ring lilingap keng bili ning kalikasan na kuturan la reng mesabing mangatwang karutungan.

Makalungkut mu pin isipan, na ing metung karing maglalang biswal antimo I kong Gerry makanyan neng peynawa. Deng obra na magsilbi lang paganaka karing tau lalu na karing kayanakan na dapat yang lingapan ing daratang. I tang Perfecto, bista man at magkasakit neng lalakad dala ning panga-ataki na kanita ing alang patugut pa murin kng pamangumpas na kng keyang brotsa, kayabe di tang Paeng na mamanyambut mu naman karing ligligan kng Amerika at I kong Willy na babye makabayung inspirasyun ban lalu lang sumipag deng mandukit keti Kapampangan. Deng mag-bobonsai ketang dane ning Mabalacat-Bamban deng metung mu naman dapat pibagutan inspirasyun nung makanu yang dapat pikwanan kapagmaragulan at kabyayan ing milabas a pamanakbung ning Bunduk Pinatubu. Uling e la mu magaling keng pamananaman, mayap la namang mandukit karing batung buga at makapanubug lang miyaliwang pigura na babage karing garden at mula da ring bale at pasyalan keti Kapampangan.

Karing balang maglalang biswal keti Kapampangan, lwid ko pu!

Aldo mayaslag pu kabalen!

*****

Komentu, suhestyun o munikala: http://www.tarebalakdiscovery.blogspot.com/